Legiony Polskie we Włoszech, Legia Naddunajska, Legia Polsko-Włoska, Legia Północna

Ryszard Morawski, Andrzej Dusiewicz:

Legiony Polskie we Włoszech. Legia Naddunajska. Legia Polsko-Włoska. Legia Północna.

Seria: Wojsko Polskie w służbie Napoleona   

• Warszawa: KARABELA 2010
• format cm 34 x 24, oprawa twarda
• Album zafoliowany
• Stron 360, tablic kolorowych 116, map 3 
• Streszczenia i podpisy pod ilustracjami w j. francuskim, angielskim i włoskim

    ISBN 978-83-61229-04-9

   "Ludzie wolni są braćmi" – brzmiało motto zapisane na kontrepoletach  munduru Legionów Polskich, utworzonych w styczniu 1797 r. Miały one walczyć o niepodległość ojczyzny u boku wojsk francuskich i włoskich pod wodzą Napoleona Bonapartego. 

   Autor tekstu, historyk Andrzej Dusiewicz, przedstawia dzieje Legionów Polskich walczących we Włoszech pod dowództwem  generała Henryka Dąbrowskiego. Ponadto zaznajamia czytelnika z historią polskich formacji wywodzących się z Legionów: Legią Naddunajską, Legią Polsko-Włoską i Legią Północną. W rozdziale Barwa i broń omawia szczegółowo umundurowanie i uzbrojenie Legii, jak również taktykę walki poszczególnych rodzajów broni w owym czasie. W tekście zamieszczone są trzy mapy pokazujące tereny walk polskich oddziałów na półwyspie Apenińskim, nad Dunajem i na San Domingo.

   Autorem 116 plansz mundurowych jest malarz Ryszard Morawski. Wykorzystał on w pracy   m.in. dwa nieznane dotąd zespoły źródeł ikonograficznych z prywatnej kolekcji we Włoszech i z zasobów New York Public Library z Nowego Jorku. 

   Każda tablica poza standardowym opisem po polsku, francusku i angielsku posiada także podpis po włosku, a w części końcowej tomu znajduje dodatkowo streszczenie tekstu w języku  włoskim. 

Wysoki poziom edytorski współtworzy bogata oprawa graficzna publikacji autorstwa Andrzeja Rekść-Raubo – kapitalne inicjały i przerywniki korespondujące z treścią poszczególnych rozdziałów książki. 

Fragment rozdziału:  Walczmy za sprawę wolności 

Odtąd ujrzały Włochy, raz pierwszy na swojej ziemi, wojsko polskie narodowym językiem komenderowane i ubiór narodowy mające” – pisał żołnierz Legionów Franciszek Paszkowski. Dąbrowski przedłożył 5 stycznia 1797 r. Kongresowi Stanu memoriał uzgodniony z Bonapartem; nazywał w nim Francję „Ojczyzną ludzi wolnych”, która zrywa włoskie okowy i daje azyl Polakom – „negrom nowego świata”. Jednocześnie generał przedstawił Kongresowi projekt umowy pomiędzy Polakami a Lombardią. Jego pierwsze punkty brzmiały następująco:

„1. Zgodnie z odpowiedzią ministra wojny w imieniu Dyrektoriatu Wykonawczego (Paryż 9 brumaire'a roku 5 [31 października 1796 – AD]) korpusy polskie, które uformują się w Lombardii, zatrzymają tytuł Legionów Polskich posiłkujących Lombardię.

2. Z tego tytułu wynika, że ubiory, odznaki wojskowe i organizacja tego korpusu winny być w miarę możności zbliżone do zwyczajów Polaków.
3. Z wdzięczności i na znak jedności oficerowie i żołnierze korpusów polskich będą nosili kontrepolet o barwach narodowych Lombardii z napisem »Ludzie wolni są bracia«. Będą oni nosić kokardę francuską jako narodu opiekuńczego ludzi wolnych”. W odpowiedzi na pismo Dąbrowskiego Administracja Generalna Lombardii już 8 stycznia zadeklarowała, że przyjmuje „szlachetną propozycję Polaków walki o wolność Lombardii”. 

Konwencja pomiędzy Polakami a Lombardią została uroczyście podpisana 9 stycznia, choć do propozycji Dąbrowskiego wprowadzono pewne zmiany, np. w punkcie 3 zmieniono napis na kontrepoletach z polskiego na włoski (Gli uomini liberi sono fratelli).